Dei aller fleste av oss vil gjennom livet oppleva å vera pårørande. Det kan vera både som foreldre til barn og unge med nedsett funksjon og som pårørande til sjuke og gamle. Mange legg ned ein stor frivillig innsats i omsorga for nær familie eller andre slektningar og vener. Slik innsats kan opplevast som ei meiningsfylt plikt, ein måte å gi tilbake noko av den omsorga som ein sjølv har fått ein gong. Å ta vare på sine næraste er ein verdi som ligg djupt rotfesta i kulturen vår.

Også i den offentlege omsorgspolitikken blir innsatsen til dei pårørande løfta fram som verdifull. Kostnadene med å oppretthalda og utvikla velferdssamfunnet er stigande, og frivillig innsats trengst for at det skal fungera.

Men kor skal grensa gå mellom dei pårørande og dei profesjonelle? Kan den frivillige innsatsen bli ei sovepute for stat og kommune? Kva hjelp og støtte treng dei pårørande for ikkje å slita seg ut, og korleis kan me få eit betre samspel mellom det offentlege og den frivillige innsatsen? Kva seier forskinga om slike spørsmål?

Kirsten Jæger Fjetland er professor ved Institutt for helsefag, VID vitenskapelige høgskole. Ho deltar i forsking og fagutvikling knytta til sosial støtte til pårørande.

Demokrati, rettsstat og menneskerettar er avløyste av autoritære regime i Russland, Ungarn,
Polen og Tyrkia. Den positive utviklinga i land som Kina og India har snudd,
og sjølv i USA og Storbritannia har utviklinga dei siste åra vore urovekkjande. Då er
det ikkje tale om tilfeldige episodar, men om ein global trend. Krigen i Ukraina viser kor gale det kan gå når kritikk og maktkontroll ikkje lenger er mogeleg.

Kva er årsakene til denne utviklinga, og korleis kan den best møtast for å ta vare på demokratiet, rettsstaten og menneskerettane – grunnleggjande kvalitetar ved samfunnet
slik me kjenner det?

Jørn Øyrehagen Sunde er jurist og rettshistorikar. Han har vore professor ved Universitetet i Bergen, men har frå 2019 vore tilknytt Institutt for offentleg rett ved Universitetet i Oslo. For tida leier han eit prosjekt om politiets historie i Norge. Sunde er ein uvanleg aktiv formidlar, og det kan nemnast at han også er tilknytt Baroniet i Rosendal i heimkommunen Kvinnherad som historikar.

Norge har i lang tid vore velsigna med billeg, fornybar elektrisk kraft. I framtida vil dette også vera ein endå viktigare ressurs med tanke på det grøne skiftet.

Men sist vinter vart hushaldningar og næringsliv ramma av eit “straumsjokk”, då elprisen steig kraftig. Det skapte stor politisk uro, med krav om tiltak for å få tilbake ein stabil, låg kraftpris. Samstundes fekk me ein debatt om kva me skal prioritera å bruka kraftressursane til i framtida

. Datasenter, elektrifisering av sokkelen, elbilar og elbussar, ny grøn industri og auka eksport vil til saman krevja meir straum enn me har tilgjengeleg i dag, og ny utbygging av vasskraft og vindkraft møter protestar.

Kva gjer me i denne situasjonen? Korleis bør krafta prioriterast? Bør me behalda krafta sjølv, eller leggja til rette for meir eksport? Kor mykje ny kraft kan bli tilgjengeleg gjennom utbygging eller sparing? Må me berre venna oss til ein høgare og meir variabel straumpris?

Vigrestadbuen Kjetil Lund står midt oppe i desse spørsmåla. Sidan 2019 har han vore direktør i Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE). Lund er utdanna samfunnsøkonom og har også bak seg ein politisk karriere i Arbeidarpartiet som statssekretær i Finansdepartementet 2009-2013 og byråd i Oslo 2017-2019. I 2014 var han sekretariatsleiar då Jens Stoltenberg var FNs spesialutsending for klima.

Tore Renberg er ein av våre fremste, mest allsidige og produktive forfattarar. 50-åringen frå Stavanger har gitt ut nær 30 romanar, novellesamlingar og barnebøker. I tillegg har han skrive fleire teaterstykke og filmmanus. Han er også aktiv musikar, politikar og samfunnsdebattant.

Mange av våre medlemmer vil kjenna Renberg frå bøkene om Jarle Klepp og om Hillevågsgjengen, der handlinga er lagt til Stavanger, ofte med tydelege referansar til Renberg sitt eige oppvekstmiljø. Men frå første stund vart han også lagt merke til på den nasjonale litteraturscena. For debutboka “Sovende floke” fekk Renberg Tarjei Vesaas’ debutantpris i 1995, og han har seinare fått ei rekkje andre prisar, mellom anna Bokhandlarprisen (to gonger), P2-lyttarane sin romanpris, Rogaland fylkes kulturpris og Nynorsk litteraturpris. To av dei nyaste og mest kritikarroste romanane, “Du er så lys” (2016) og “Tollak til Ingeborg” (2020) er skrivne på nynorsk, og språkskiftet til Renberg skapte både oppsikt og debatt.

Tore Renberg er kjend for å ha ordet i si makt også som foredragshaldar, og me kan lova medlemmene ein spennande og engasjerande time på det tradisjonelle litteraturmøtet før jul.

Victor Norman har dessverre meldt sjukdomsforfall til møtet torsdag 19. mai. Det er kjedeleg, men er slikt som kan skje. Det vert for kort tid til å få til eit nytt program, så me ser oss nøydde til å avlyse dette møtet.

Russlands angrep på Ukraina har skapt den mest alvorlege tryggingspolitiske situasjonen i Europa sidan 2. verdskrigen. Dei blodige kampane og brutale overgrepa mot sivile har skapt sterke reaksjonar mot Russland. Folk engasjerer seg i hjelpearbeid for Ukraina og for ukrainske flyktningar. Vestlege land sender stadig tyngre våpen til Ukraina og vedtek nye sanksjonar mot Putins regime. Sverige og Finland vurderer medlemskap i Nato, medan EU opnar for ukrainsk medlemskap.

Finst det ennå håp om ei diplomatisk løysing på konflikten, eller må me rekna med ein langvarig krig, der kanskje også andre land blir trekte inn? Kva konsekvensar vil krigen få for Russlands plass i det internasjonale samfunnet på lengre sikt? Og korleis vil EU, Nato og andre former for internasjonalt samarbeid blir påverka av krigen?

Dette er blant spørsmåla som Kai Eide vil ta opp i foredraget torsdag 28. april. Eide er ein av Norges mest erfarne diplomatar. Han har vore ambassadør på ei rekke postar, mellom anna til Organisasjonen for sikkerheit og samarbeid i Europa (OSSE) 1998-2002 og til Nato 2002-2006. I åra 2008-2010 var han FNs spesialutsending til Afghanistan. Som pensjonist er Eide aktiv som foredragshaldar og samfunnsdebattant, og me kan sjå fram til innsiktfulle analysar av ein internasjonal situasjon i dramatisk endring.

I det finaste vårveret hadde heile 123 møtt opp for å høyra Anne Spurkland snakka om Immunforsvaret og covid-19. Hva har vi lært av pandemien? Ho forklarte først kva dette viruset er, så tok ho for seg vaksine, forskning ,behandling og vaksinemotstand. Ho avslutta med logistikk, og kor lite forberedte me var. Ho meinte me hadde lært at me må ha eit beredskapslager for å kunna møta ein pandemi, for dette var ikkje den første, men blir ikkje den siste pandemien. Ho formidla alt på ein forståeleg og folkeleg måte

.

Torsdag 31.mars kjem Anne Spurkland til Jæren Senioruniversitet. Temaet er Immunforsvaret og covid-19. Hva har vi lært av pandemien? Sjølv om me trur at Koronaen er over for denne gongen, burde temaet vera veldig aktuelt. Korleis kan me vera betre rusta når det kjem ein ny pandemi? Anne Spurkland er forskar og professor ved Universitetet i Oslo, og ho er spesialist  immunologi og ein av våre fremste formidlarar av medisinsk kunnskap.

Årsmøte

Etter føredrag,pause og spørsmålsrunde, vert det årsmøte.

Heile 176 møtte opp på ekstramøtet 15.03. då Øyvind Nordsletten snakka om: Kvifor er det krig i Ukraina? Han formidla Putin si grunngjeving for å gå til krig mot Ukraina og ga eit grundig historisk oversyn over utviklinga i Russland og Ukraina fram mot i dag. Han var klår på at denne konflikten har skapt eit tidsskille som inneber at etter dette blir Europa og verda ikkje  som før. Møtet vart avslutta med at Åse Helgeland spela den ukrainske nasjonalsongen.

Krigen i Ukraina opptek og opprører oss alle. Spørsmåla er mange. Me har vore så heldige å få Øyvind Nordsletten til å halda eit foredrag utanom det ordinære vårprogrammet om bakgrunnen for krigen i Ukraina. Det går av stabelen tysdag 15.mars klokka 11.00 i Storsalen på Time Bibliotek. Som vanleg er det gratis for medlemmer og kr 100 i inngangspengar for ikkje-medlemmer. Opplegget er som vanleg, først foredrag, så kaffipause og deretter spørsmål. Me trur at det vil vera stor interesse for dette aktuelle foredraget, så ver ute i god tid.        Velkomne skal de vera!